Kodeks etyczny pracy z dziećmi i osobami dotkniętymi autyzmem
Dr Renata Stefańska-Klar, psycholog sformułowała listę zasad, które można potraktować jako kodeks etyczny pracy z dziecmi i osobami dotkniętymi autyzmem. Zostały one przedstawione przez autorkę na Międzynarodowym Sympozjum Naukowym nt. „Autyzm-biologiczne i etyczno-prawne dylematy” w Krakowie 28.XI.2000. Wydają się szczególnie ważne, gdy trwa dyskusja nad określeniem bezpiecznych granic w terapii autyzmu.
Terapia autyzmu – ogólne zasady etyczno-pragmatyczne (niezależne od wieku pacjenta):
1. W żaden sosób nie szkodzić!
2. Zmnieszać dolegliwości i łagodzić cierpienie
3. Adekwatnie pomagać w zaspokojeniu indywidualnych potrzeb terapeutycznych, edukacyjnych i rozwojowych, min. przez oddziaływanie w sposób zróżnicowany, za pomocą metod i technik uwzględniających dynamikę zmian w możliwościach i potrzebach rozwojowych.
4. Indywidualizowac swoje podejście by zwiększyć efektywność terapii oraz komfort pacjenta
5. Podejmować wyzwania wynikające z niepowtarzalności pacjenta oraz systemu w jakim żyje
6. Umożliwiać wyzwolenie i rozwój indywidualnego niepowtarzalnego potencjału pacjenta.
7. Chronić, zapobiegać i zapewniać bezpieczeństwo osoby pacjenta i jej rozwoju
8. Demonstrować i promować wartości pozytywne, cele i standardy, nadając kierunek rozwoju pacjenta oraz budzić entuzjazm i nadzieję umożliwiając jego transgresję.
Niektóre zasady bardziej szczegółowe:
1. Uwzględniaj biologiczne zróżnicowanie w autyzmie, przejawiające się poprzez:
• poziom różnic indywidualnych ( temperament, zdolności)
• poziom biologicznych przyczyn i uwarunkowań autyzmu
• poziom towarzyszących schorzeń i kalectw
• interakcje pomiędzy tymi poziomami.
2. Pracuj z osobą a nie z objawami lub zachowaniami: kontaktuj się jak z osoba i w taki sposób w jaki sam chciałbyś być traktowany. Np. stosuj zrozumiały lecz nie zubożony repertuar środków komunikacji wobec osoby: pytaj, uzgadniaj, wymagaj, zachęcaj do samoobserwacji, dziel się spostrzeżeniami, tłumacz swoje zamiary, negocjuj i ucz negocjować, przekonuj, mów o tym co musi zostać wykonane bez jej zgody i wykonuj to, wyrażaj zadowolenie i niezadowolenie, radość, smutek i rozczarowanie, żartuj, przepraszaj, proś, żądaj, ciesz się, obrażaj się, przebaczaj; nazywaj te stany i wyjaśniaj czego dotyczą oraz co oznaczają.
3. Uwzględniaj ciągłość biograficzną osoby, tj wiąż ze sobą przeszłość, teraźniejszość i przyszłość; pamiętając o tym jaką był osoba kiedyś, pracuj w najbliższej strefie jej rozwoju, a zarazem myślami wyprzedzaj aktualny etap, promując przekroczenie go oraz przyszłe wyniki. To nie tylko tobie ułatwi pracę, ale dodatkowo umożliwi osobie z która pracujesz zbudować stabilny system orientacyjny dotyczący siebie i swojego losu wobec świata i zachodzących w nim zmian. Jaźń opiera się na pamięci autobiograficznej i zawartej w niej informacjach o różnych zdarzeniach – „suche” informacje o własnej osobie odgrywają mniejszą rolę w regulacji zachowania, niż uporządkowane na osi czasu, zrozumiałe dla podmiotu osobiste wspomnienia z krótkim komentarzem.
4. Nie ograniczaj przyszłych wyników metodami, które dają doraźne efekty, ale nie stymulują rozwoju lub wręcz go blokują (np. przez tworzenie sztywnych nawyków lub wytwarzanie reakcji lękowych, generalizujących na nowe klasy sytuacji lub zachowań. ”